Stel je voor: je wandelt door de uitgestrekte, golvende duinen. De wind fluistert door het helmgras, de zon verwarmt je gezicht en in de verte hoor je zacht gemekker. Dit is geen droom, maar de realiteit in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Hier spelen schapen een hoofdrol in het behoud van het unieke duinlandschap. Deze wollige viervoeters zijn veel meer dan alleen een schilderachtig plaatje; ze zijn onmisbare natuurbeheerders. Duik mee in de wereld van de Kennemerduinen schapen en ontdek hun belangrijke werk.
De wollige landschapsbeheerders van de Kennemerduinen
Misschien vraag je je af waarom juist schapen zo belangrijk zijn voor dit prachtige gebied. De Kennemerduinen, onderdeel van Nationaal Park Zuid-Kennemerland, kennen een rijke biodiversiteit. Om deze diversiteit te behouden, is actief beheer nodig. Zonder ingrijpen zouden de duinen snel dichtgroeien met grassen, struiken en jonge bomen. Dit proces, ook wel vergrassing en verbossing genoemd, verdringt zeldzame planten en dieren die juist open, zonnige plekken nodig hebben. En hier komen de schapen in beeld. Door hun specifieke graasgedrag helpen ze het landschap open en gevarieerd te houden. Ze zijn de natuurlijke grasmaaiers en snoeiers van de duinen.
Een levend erfgoed
De inzet van schaapskuddes voor begrazing is geen nieuwe uitvinding. Eeuwenlang liepen er al schapen in de duingebieden. Het is een traditionele vorm van landschapsbeheer die perfect aansluit bij de natuurlijke processen. De rassen die je vaak in de Kennemerduinen tegenkomt, zijn speciaal geselecteerd voor hun taak. Denk bijvoorbeeld aan het Drents heideschaap, een oeroud en sober ras dat goed gedijt op schrale gronden. Ook de Schotse blackface en de Schoonebeeker kom je soms tegen. Deze rassen zijn robuust, hebben weinig zorg nodig en zijn uitstekende “alleseters” als het om ongewenste begroeiing gaat.
VIDEO: Schapen Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Overnachten in de buurt
Waarom juist schapen?
Schapen hebben een aantal unieke eigenschappen die hen perfect maken voor het beheer van de Kennemerduinen:
- Selectieve grazers: Schapen hebben een voorkeur voor jonge, malse scheuten van grassen en struiken. Ze knabbelen aan bramen, jonge berken en dennen, en houden zo de uitbreiding van deze soorten onder controle.
- Lichtvoetig: In tegenstelling tot zware machines, veroorzaken schapen minimale bodemverdichting. Hun hoefjes woelen de grond lichtjes open, wat kiemkansen biedt voor nieuwe plantjes.
- Mest als bonus: Schapenmest is een natuurlijke bron van voedingsstoffen en zaden. Terwijl de schapen grazen, verspreiden ze zaden van diverse plantensoorten over het gebied. Dit draagt bij aan een grotere plantendiversiteit.
- Bereikbaarheid: Schapen komen moeiteloos op plekken die voor maaimachines moeilijk of onbereikbaar zijn, zoals steile hellingen of dichte struwelen.
De schapenbegrazing in Nationaal Park Zuid-Kennemerland is dus een duurzame en effectieve manier om de natuurlijke rijkdom te beschermen en te versterken. Ze creëren een mozaïeklandschap met open zandplekken, korte vegetatie en hier en daar een struik of boom. Precies het type omgeving waar veel duinbewoners, zoals de zandhagedis, de tapuit en diverse soorten vlinders en wilde bijen, van profiteren.
Jouw ontmoeting met de kudde
De kans is groot dat je tijdens een wandeling of fietstocht door de Kennemerduinen een schaapskudde tegenkomt. Het is een prachtig gezicht, zo’n groep wollige dieren die rustig door het landschap trekt, begeleid door een herder en vaak ook door goedgetrainde herdershonden. Deze ontmoeting biedt een unieke kans om natuurbeheer in actie te zien. De herder verplaatst de kudde regelmatig naar nieuwe graasplekken, afhankelijk van waar hun inzet het meest nodig is. Zo zorgen ze voor een evenwichtige begrazing door het hele gebied. Wil je meer weten over dit bijzondere natuurbeheer? Lees dan over de schaapherder in de Kennemerduinen en ontdek hoe de schaapskudde de duinen helpt.
De Kennemerduinen zijn een prachtig natuurgebied waar je heerlijk kunt wandelen en fietsen. Maar wist je dat er ook veel wilde dieren leven? Ontdek bijvoorbeeld meer over de wilde dieren in de Kennemerduinen en bereid je voor op een unieke ervaring.
Verdiepende links
Verken deze relevante bronnen om je kennis over Kennemerduinen schapen uit te breiden.
Respecteer de dieren en hun werk
Hoewel de schapen er aaibaar uitzien, is het belangrijk om te onthouden dat het werkschapen zijn. Ze hebben een belangrijke taak te vervullen. Om de dieren niet te storen en hun werk optimaal te laten verlopen, is het goed om een paar eenvoudige richtlijnen te volgen:
- Houd afstand: Geef de schapen en de herder de ruimte. Een afstand van minimaal 25 meter is aan te raden. Zo voelen de dieren zich veilig en kunnen ze ongestoord grazen.
- Voer de schapen niet: De schapen krijgen voldoende voedsel uit de natuur. Bijvoeren kan hun spijsvertering verstoren en ze afhankelijk maken van mensen.
- Honden aan de lijn: Als je met je hond wandelt, houd deze dan altijd aangelijnd in de buurt van de kudde. Zelfs de vriendelijkste hond kan schapen onrustig maken of opjagen. De herdershonden zijn getraind om met de kudde te werken en beschouwen andere honden soms als een bedreiging.
- Blijf op de paden: Zo verstoor je de rustgebieden van de schapen en andere dieren niet en bescherm je kwetsbare vegetatie.
Door deze simpele regels te respecteren, draag je bij aan het welzijn van de schapen en het succes van het natuurbeheer. Je zorgt ervoor dat ze hun belangrijke werk in alle rust kunnen voortzetten.
De herder en de honden: een onmisbaar team
Een schaapskudde in de Kennemerduinen is niet compleet zonder de herder en diens honden. De herder is de spil van het geheel. Hij of zij kent het gebied op zijn duimpje, weet precies waar de kudde nodig is en houdt de gezondheid van de schapen nauwlettend in de gaten. De herdershonden, vaak Border Collies of Kelpies, zijn de onmisbare assistenten van de herder. Met hun intelligentie, snelheid en aangeboren “drive” helpen ze de kudde te sturen en bij elkaar te houden. Het samenspel tussen herder, hond en schaap is fascinerend om te zien en getuigt van een diep respect voor de natuur en eeuwenoude tradities.
De ecologische impact: meer dan alleen grazen
De aanwezigheid van de schapen in de Kennemerduinen heeft een diepgaande en positieve invloed op de ecologie van het gebied. Hun werk gaat veel verder dan alleen het kort houden van de vegetatie.
Een bloeiend duinlandschap dankzij de schapen
Door het selectieve graasgedrag van de schapen ontstaan er open plekken in de vegetatie. Hierdoor krijgt zonlicht de kans om de bodem te bereiken. Dit is cruciaal voor warmteminnende soorten, zoals de zandhagedis, die deze zonnige plekken nodig heeft om op te warmen. Ook specifieke pioniersplanten, die gedijen op kale, zandige grond, krijgen hierdoor een kans. Denk aan soorten als buntgras en zandzegge, die de basis vormen voor een uniek duinecosysteem.
De schapen helpen ook bij het bestrijden van de Amerikaanse vogelkers, een invasieve exoot die inheemse plantensoorten kan overwoekeren. Schapen vinden de jonge scheuten van deze struik blijkbaar smakelijk en helpen zo de verspreiding ervan tegen te gaan. Door het eten van jonge boompjes, zoals dennen en berken, voorkomen de schapen dat open duinvalleien en heidevelden veranderen in bos. Dit behoudt het karakteristieke open duinlandschap.
Verschillende rassen voor verschillende taken
Soms zie je verschillende soorten schapen aan het werk. Dat is geen toeval. Het Drents heideschaap bijvoorbeeld, is een echte specialist in het eten van grassen en jonge opslag van bomen. Andere rassen, zoals de Schoonebeeker, zijn misschien net iets beter in het aanpakken van ruigere vegetatie zoals bramen. De beheerders van het Nationaal Park kiezen zorgvuldig welke rassen op welke plekken worden ingezet, om zo het meest effectieve resultaat te bereiken voor de specifieke vegetatiedoelen.
Tips voor jouw bezoek aan de Kennemerduinen met schapen
Wil je de schapen in de Kennemerduinen zelf ervaren? Dat is een prachtige belevenis. De kuddes verplaatsen zich door het gebied, dus het is niet altijd te voorspellen waar ze precies zijn. Algemeen grazen ze in de meer open duingebieden en valleien. Let op informatieborden bij de ingangen van het park; soms staat daar aangegeven in welk deel van het gebied de kudde actief is. De beste kans om ze te zien is vaak in het voorjaar, de zomer en het vroege najaar, wanneer de begrazing het meest intensief is.
Neem je verrekijker mee! Dan kun je de schapen, de herder en de honden van een afstandje goed observeren zonder ze te storen. Geniet van het unieke schouwspel en de rust die de grazende kudde uitstraalt. Het is een herinnering aan hoe mens en natuur op een harmonieuze manier samenwerken om dit kostbare landschap te bewaren voor de toekomst. Jouw respectvolle bezoek helpt daarbij.
Veelgestelde vragen over de Kennemerduinen schapen
Waarom grazen er schapen in de Kennemerduinen?
Schapen grazen in de Kennemerduinen om het landschap open te houden en vergrassing en verbossing tegen te gaan. Dit helpt de biodiversiteit te behouden, omdat veel zeldzame planten en dieren open, zonnige plekken nodig hebben.
Welke schapenrassen kom je tegen in de Kennemerduinen?
Je komt er vaak Drentse heideschapen, Schotse blackface schapen en Schoonebeekers tegen. Deze rassen zijn robuust en goed aangepast aan het grazen in natuurgebieden.
Mag ik de schapen in de Kennemerduinen aaien of voeren?
Nee, het is beter om de schapen niet te aaien of te voeren. Houd minimaal 25 meter afstand. Het zijn werkschapen die rust nodig hebben om hun taak te volbrengen, en voeren kan hun gezondheid schaden.
Wat doen de herdershonden bij de schaapskudde?
De herdershonden helpen de herder om de kudde te drijven, bij elkaar te houden en te verplaatsen. Ze zijn essentieel voor het managen van de kudde in het uitgestrekte duingebied.
Wanneer kan ik de schapen in de Kennemerduinen zien?
De schaapskuddes zijn voornamelijk actief van het voorjaar tot in het najaar. De exacte locatie varieert, omdat ze steeds naar nieuwe graasplekken worden geleid. Informatieborden bij ingangen geven soms actuele locaties aan.
