Stel je voor: je wandelt door het glooiende landschap van de Kennemerduinen. De zon werpt lange schaduwen over het zand, de wind fluistert door het helmgras. En dan zie je ze. Grote, rustige gestalten met imposante horens en een dikke vacht. De runderen van de Kennemerduinen. Ze zijn niet zomaar koeien; het zijn sleutelfiguren in het beheer van dit prachtige Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Ga je mee op ontdekkingstocht naar deze bijzondere bewoners?
De Kennemerduinen: Een uniek landschap
Voordat we dieper ingaan op de runderen zelf, laten we even stilstaan bij hun thuis. De Kennemerduinen, onderdeel van Nationaal Park Zuid-Kennemerland, vormen een divers gebied. Je vindt er open zandvlaktes, dichte bossen, vochtige duinvalleien en uitgestrekte graslanden. Dit dynamische landschap is constant in beweging onder invloed van wind, water en… begrazing. Juist, daar komen onze grote vrienden in beeld. Zonder natuurlijke begrazing groeit het duin snel dicht met struiken en bomen, waardoor de typische open duinlandschappen verdwijnen. En daarmee ook de planten en dieren die juist van die openheid houden. Benieuwd welke andere dieren er in dit gebied leven? Ontdek de wilde dieren in de Kennemerduinen.
Waarom runderen in de duinen? De rol van grote grazers
Misschien vraag je je af waarom er specifiek voor runderen is gekozen. Vroeger liepen er wilde paarden en oerossen in dit soort landschappen. Die hielden op natuurlijke wijze de vegetatie kort en gevarieerd. Nu die oorspronkelijke grote grazers er niet meer zijn, nemen andere dieren hun rol over in het natuurbeheer. De runderen in de Kennemerduinen zijn ingezet als ‘beheerders’ van het landschap. Ze bootsen het natuurlijke graasgedrag na.
Hun belangrijkste taak is het tegengaan van vergrassing en verstruiking. Door te grazen en te snoeien houden ze de vegetatie kort en open. Ze creëren variatie in de plantengroei. Sommige stukken eten ze kaal, andere laten ze met rust. Ook trappen ze met hun hoeven de bodem open, wat kiemkansen biedt voor nieuwe plantjes. Zo dragen deze grote grazers in de Kennemerduinen direct bij aan de biodiversiteit. Ze zorgen ervoor dat zeldzame planten- en diersoorten, die afhankelijk zijn van open duingebieden, een leefgebied behouden.
Een kijkje in het menu van de duinrunderen
Wat staat er zoal op het menu van deze grazers? Dat is verrassend gevarieerd en hangt af van het seizoen en het aanbod.
Overnachten in de buurt
- Grassen: Dit vormt de hoofdmoot van hun dieet, vooral de voedzamere soorten.
- Kruiden: Ze eten ook diverse kruiden die tussen het gras groeien.
- Jonge scheuten: Vooral in het voorjaar smullen ze van de jonge, malse uitlopers van struiken en bomen zoals duindoorn en berk.
- Bladeren: In de zomer en herfst staan ook bladeren van bomen en struiken op het menu.
- Ruigte: Zelfs stugger materiaal zoals riet en pitrus eten ze, vooral als ander voedsel schaarser is.
Door hun gevarieerde dieet hebben ze een grote impact op de verschillende soorten vegetatie in het gebied. Ze voorkomen dat één soort gaat overheersen.
Maak kennis met de Schotse hooglander
Als je de runderen in de Kennemerduinen tegenkomt, zie je meestal één specifiek ras: de Schotse hooglander. Dit is geen toevallige keuze. Schotse hooglanders zijn bijzonder geschikt voor het leven in dit soort ruige natuurgebieden. Waarom?
- Robuust en zelfredzaam: Ze zijn sterk, kunnen goed tegen verschillende weersomstandigheden en hebben weinig verzorging nodig. Hun dikke vacht beschermt hen tegen kou en regen.
- Sociaal en rustig: Over het algemeen hebben ze een kalm karakter. Ze leven in sociale kuddes met een duidelijke hiërarchie.
- Efficiënte grazers: Ze eten ook stugge vegetatie die andere rassen laten staan. Ze zijn niet kieskeurig.
- Imposant uiterlijk: Met hun lange horens en ruige vacht zijn het prachtige dieren om te zien. Ze passen perfect in het wilde duinlandschap.
Deze eigenschappen maken de Schotse hooglander een ideale kandidaat voor natuurlijke begrazing in de Kennemerduinen. Ze kunnen het hele jaar door buiten blijven en redden zichzelf prima met het voedsel dat het duin te bieden heeft.
Het leven van de runderen in de Kennemerduinen
De runderen leiden een vrij en natuurlijk leven binnen de grote omheinde gebieden van het Nationaal Park. Ze bepalen zelf waar ze grazen, rusten of water drinken. Je ziet ze vaak in kleine groepjes of als individuen, rustig herkauwend in de zon of traag bewegend door het landschap. Hun gedrag is grotendeels instinctief.
Ze hebben een vast dagritme dat bestaat uit periodes van grazen, herkauwen en rusten. Vooral in de vroege ochtend en late namiddag zijn ze actief op zoek naar voedsel. Overdag, zeker op warme dagen, zoeken ze vaak de schaduw op om te rusten en te herkauwen. Hun sociale structuur is belangrijk; binnen de kudde is er een rangorde, en de band tussen moeder en kalf is sterk.
Het beheer is gericht op minimale bemoeienis. Er wordt niet bijgevoerd, ook niet in de winter. De dieren moeten zelf hun kostje bij elkaar scharrelen. Alleen als een dier ernstig ziek of gewond is, wordt er ingegrepen. Dit zorgt ervoor dat de populatie sterk en gezond blijft, aangepast aan de omstandigheden in de duinen.
Jouw ontmoeting met de Kennemerduinen runderen: Tips voor een veilige ervaring
Het is een bijzondere ervaring om deze imposante dieren in hun natuurlijke omgeving tegen te komen. Je wandelt misschien over een pad en ineens staat er een Schotse hooglander rustig te grazen. Om ervoor te zorgen dat deze ontmoetingen voor jou en voor de dieren prettig en veilig verlopen, is het belangrijk om een paar spelregels te volgen.
VIDEO: Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Houd altijd afstand
Dit is de allerbelangrijkste regel. Geef de runderen de ruimte. Een afstand van minstens 25 meter (vergelijkbaar met de lengte van een bus) is aan te raden. Dit geldt zeker voor koeien met kalfjes, die beschermend kunnen reageren. Doorkruis nooit een kudde, loop er met een ruime boog omheen.
Voer de dieren niet
De runderen vinden zelf voldoende voedsel in de duinen. Menselijk voedsel is ongezond voor ze en kan hun natuurlijke gedrag verstoren. Bovendien leren ze dan mensen te associëren met eten, wat opdringerig gedrag kan veroorzaken.
Aai of benader de runderen niet
Hoe aaibaar ze er misschien ook uitzien met hun lange vacht, het blijven wilde dieren. Ze zijn niet gewend aan direct contact met mensen. Een onverwachte beweging van jouw kant kan een schrikreactie veroorzaken.
Lees meer hier
Verdiep je verder in Kennemerduinen runderen met een aantal zorgvuldig geselecteerde links.
Houd honden aangelijnd en op afstand
Runderen zien honden vaak als een potentieel gevaar (vergelijkbaar met wolven). Zorg dat je hond altijd aangelijnd is en houd hem kort bij je. Laat je hond de runderen niet opjagen of er naar blaffen. Loop met een grote boog om de dieren heen als je met je hond wandelt.
Let op signalen
Als een rund je lang aankijkt, de kop schudt, snuift of met de poten schraapt, voelt het zich waarschijnlijk bedreigd of geïrriteerd. Trek je dan rustig terug en geef het dier meer ruimte.
Respecteer hun rust
Stoort de dieren niet als ze liggen te herkauwen of slapen. Loop rustig door en maak geen harde geluiden.
Door deze eenvoudige richtlijnen te volgen, draag je bij aan een veilige omgeving voor jezelf, andere bezoekers en de runderen. Je geniet van hun aanwezigheid, terwijl zij ongestoord hun belangrijke werk als landschapsbeheerders kunnen voortzetten.
De impact van begrazing zichtbaar gemaakt
Wandelend door de Kennemerduinen zie je direct het resultaat van het werk van de runderen. Je ziet:
- Open plekken: Gebieden waar het gras kort is gehouden en waar zonlicht de bodem bereikt.
- Variatie in structuur: Hoger gras wordt afgewisseld met kortgegraasde stukken en open zand.
- Bloemrijke vegetatie: Op plekken waar veel gegraasd wordt, krijgen kruiden en bloemen meer kans.
- Natuurlijke paden: De runderen creëren hun eigen paden (wissels) door het landschap.
- Mest: Rundermest is een bron van voedsel voor talloze insecten (zoals mestkevers) en verrijkt lokaal de bodem.
Zonder de runderen zou het duinlandschap er heel anders uitzien. Het zou veel eentoniger zijn, met minder ruimte voor de typische duinflora en -fauna. De aanwezigheid van deze grote grazers is dus cruciaal voor het behoud van de unieke natuurwaarden van de Kennemerduinen.
Dus, de volgende keer dat je door dit prachtige gebied wandelt en een Schotse hooglander tegenkomt, sta dan even stil. Bewonder zijn kracht en rust. Besef dat je kijkt naar een belangrijke beheerder van dit landschap. Een levend monument dat helpt de Kennemerduinen zo bijzonder en divers te houden. Geniet van je wandeling en van deze unieke ontmoetingen.
Veelgestelde vragen over de Kennemerduinen runderen
Zijn de runderen in de Kennemerduinen gevaarlijk?
Over het algemeen zijn Schotse hooglanders rustige dieren. Ze vallen mensen niet zomaar aan. Gevaarlijke situaties ontstaan vrijwel altijd doordat mensen te dichtbij komen, de dieren voeren, of honden los laten lopen. Houd je aan de bezoekersregels (vooral voldoende afstand houden), dan is de kans op problemen minimaal.
Welke runderen leven er precies in de Kennemerduinen?
De meest voorkomende grote grazer die je als rund ziet, is de Schotse hooglander. Soms worden ook andere rassen ingezet voor specifieke begrazingsprojecten, maar de Hooglander is de meest iconische bewoner.
Waarom zijn er runderen in een natuurgebied zoals de Kennemerduinen?
Ze zijn er voor het natuurbeheer. Door hun graasgedrag houden ze het duinlandschap open en gevarieerd. Ze voorkomen dat het gebied dichtgroeit met gras, struiken en bomen, wat goed is voor de biodiversiteit en het behoud van het typische duinlandschap.
Mag je de runderen aaien of voeren?
Nee, absoluut niet. Het zijn wilde dieren die hun eigen voedsel zoeken. Voeren is slecht voor hun gezondheid en hun natuurlijke gedrag. Aaien is onverstandig; houd altijd minimaal 25 meter afstand voor je eigen veiligheid en om de dieren niet te storen.
Wat moet ik doen als ik een rund tegenkom op het pad?
Blijf kalm. Stop en observeer het dier. Geef het rund de ruimte om zijn weg te vervolgen of loop er zelf met een zeer ruime boog (minstens 25 meter) omheen. Forceer niets en jaag het dier niet op.
Leven er ook andere grote grazers in de Kennemerduinen?
Ja, naast runderen worden er ook Konikpaarden en soms damherten ingezet voor de begrazing in bepaalde delen van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Elk diersoort heeft zijn eigen manier van grazen en draagt op een unieke wijze bij aan het landschapsbeheer.
